به طورکلی ما سه دسته آهار داریم:
۱-پلیمرهای طبیعی شامل نشاسته ها،نشاسته های اصلاح شده،مشتقات نشاسته و مشتقات سلولزی
۲-پلیمرهای مصنوعی مانند پلی وینیل الکل،پلی وینیل استات و…
۳-رزینها مانند رزین پلی استر،رزین پلی اوراتان،استایرین کوپلیمر ،آکریلیک و…
با توجه به اینکه در پروسه آهار زنی از چه نوع آهاری استفاده کنیم پروسه آهار زدایی و روش و مواد تعاونی متفاوتی خواهیم داشت
آهارپلیمرهای طبیعی متداولترین و مرسوم ترین نوع آهار هست که بر روی نخ پنبه استفاده میشود و از مزایای اونها ارزانی و در دسترس بودن و … میباشد
نکته مهم در این نوع آهارها additive هایی هستند که در اونها استفاده میشن مانند pva ,اوره،واکس چله و… که اگر بیش از حد و یا از مواد نامرغوب استفاده بشوند پروسه آهارگیری را دچار مشکل میکنن و بقول معروف مشکلات آهار گریبان رنگرزها و تکمیل کارها را میگیرد.
معمولا جهت شناسایی آهار طبیعی با پایه نشاسته از محلول شناساگر که شامل ۰.۵ گرم ید و ۱ گرم یدید پتاسیم که در ۱۰۰ سی سی اب حل شده استفاده میشود.و برای شناسایی آهار پلی وینیل الکل مقدار ۱۱/۸ بیکرومات پتاسیم را در ۵۰CC ابگرم ریخته تا حل شود سپس انرا خنک میکنیم ودر یک شیشه تیره نگهداری میکنیم سپس یک محلول جداگانه سود ٪۵۰ نیز ساخته وبرای هر بار آزمایش عملیات زیر را انجام میدهیم
پارچه مورد آزمایش را روی یک قطعه شیشه قرار میدهیم
یک قطره از محلول بیکرومات را روی پارچه ریخته
وپس از ۱_۲دقیقه سه قطره محلول سود ٪۵۰ را روی قطره قبلی ریخته وبا قرار دادن یک شیشه دیگر
روی انها کمی مالش میدهیم چنانچه رنگ قهوه ای .بوجود امد( با حداقل وجود پلی ونیل الکل این رنگ قهو ه ای حادث میشود) نشان از پلی ونیل الکل در پارچه هست ودر غیر اینصورت این آهار زرد ویا سبز میشود.
با توجه به توضیحات فوق سه دسته مواد برای آهارزدایی برای آهار های پایه طبیعی کاربرد دارند که عبارتند از:
۱-مواد بیولوژیک مانند آلفا آمیلاز،بتا آمیلاز،آمیلوگلیکوزایدها و…
۲-اسیدها و بازها شامل HCL,H2SO4,NAOH
۳-مواد اکسید کننده شامل NACLO,NACLO2,H2SO5,H2O2,K4P2O8
البته اسیدها وبازها و اکسیدکننده ها بر روی آهارهای خاص کاربرد دارند و در برخی موارد هم کارهای تحقیقاتی بر روی اونها انجام شده است. اما متداولترین و مشهورترین روش آهارزدایی،آنزیمها هستند و متداولترین نوع آن در مصرف صنعت نساجی آنزیمهای آلفا آمیلاز هستند.
البته برخلاف تصور عموم ،آنزیم محصول یک موجود زنده هست و نه یک موجود زنده چون برخی دوستان فکر میکنند که آنزیمها موجود زنده هستند در صورتیکه آنزیم آلفا آمیلاز محصول یک موجود زنده هست.آنزیمهای آلفا آمیلاز با حمله به زنجیر نشاسته و خرد کردن ان باعث از بین رفتن نشاسته و در نهایت آهارزدایی پارچه میگردند.
در مورد آنزیمها چند مورد بسیار مهم هست
یکی شرایط نگهداری آنزیم که میبایستی در دمای ۳۰-۲۸ درجه سانتی گراد و در یک محیط خشک و بدور از آفتاب نگهداری شود.
دوم کلیه آنزیمها دارای زمان نگهداری هستند و بهترین زمان نگهداری آنزیمها در حالت پلمپ ۴ماه از تاریخ تولید و وقتی آنزیم باز میشود حداکثر پس از یکماه بایستی استفاده بشود.
نکته مهم وحائز اهمیت دیگر اینکه محیط آنزیم بایستی تمیز باشد و از داخل کردن ظرف کثیف و آلوده درون آنزیم خودداری شود چون باعث کپک زدن و از بین رفتن آنزیم میشود.
ما ۴ دسته آنزیم داریم:
۱-انزیمهای cold temperature ,با دمای کار ۲۰-۶۰ درجه و مناسبترین pH برای کار آنها ۵.۵-۷.۵
۲-آنزیمهای medium temperature با دمای کار ۵۰-۹۰ درجه و مناسبترین pH کار آنها ۵.۵-۷.۵
۳-آنزیمهای high temperature ,با دمای کار ۸۵-۱۱۵ درجه و مناسبترین pH کار آنها ۵.۵-۷.۵
۴-آنزیمهای medium/cold temperature با دمای کار ۲۰-۸۵ درجه و مناسبترین pH کار با آنها ۵-۱۰ میباشد
با توجه به پروسه آهار زدایی میتوان آنزیم مناسب را انتخاب و عملیات آهار زدایی را بخوبی انجام داد.
پروسه آهارگیری به دو صورت انجام میگیرد :
۱-پروسه رمق کشی که میتواند در ماشینهای ژیگر،هاسبل،اورفلو و… انجام بشود
در این پروسه با توجه به قدرت آنزیم از مقدار ۰.۱ الی ۴ گرم/لیتر آنزیم به همراه ۰.۵-۲ گرم/لیتر نفوذ دهنده غیر آنیونیک استفاده میشود
زمان آهارگیری بسته به میزان آهار،نوع و پروسه میتواند بین نیم تا یک ونیم ساعت باشد.بهتر است جهت حفظ قدرت آنزیم از ۰.۵ گرم/لیتر نمک و ۰.۱ سی سی/لیتر اسید استیک استفاده شود،پس از آهارگیری پیشنهاد میشود که پارچه در دمای ۸۰ درجه با آب شستشو گردد
۲-پروسه pad-roll-batch:
در این روش پارچه با میزان مشخصی آنزیم در دمای پیشنهادی سازنده آنزیم به همراه یک نفوذ دهنده نانیونیک pad شده و سپس رول میگردد،جهت جلوگیری از خشک شدن دو سر رول،روی آن پلاستیککشیده می شود و بعد از ۸-۱۶ ساعت پارچه با آب ۸۰ درجه شستشو میگردد
در این روش میزان استفاده از آنزیم و نفوذ دهنده بیشتر از روش رمق کشی هست
معمولا این روش برای پارچه های با گرماژ بالا مانند پارچه های شلواری و مانتویی و البته در پارچه های پیراهنی هم استفاده میگردد
نکات مهم در مورد آنزیمها:
۱-روش نگهداری و رعایت شرایط نگهداری بسیار مهم است
۲-استفاده از یک مقدمات رنگرزی (آهارگیری یا Desizing)
به طورکلی ما سه دسته آهار داریم:
۱-پلیمرهای طبیعی شامل نشاسته ها،نشاسته های اصلاح شده،مشتقات نشاسته و مشتقات سلولزی
۲-پلیمرهای مصنوعی مانند پلی وینیل الکل،پلی وینیل استات و…
۳-رزینها مانند رزین پلی استر،رزین پلی اوراتان،استایرین کوپلیمر ،آکریلیک و…
با توجه به اینکه در پروسه آهار زنی از چه نوع آهاری استفاده کنیم پروسه آهار زدایی و روش و مواد تعاونی متفاوتی خواهیم داشت
آهارپلیمرهای طبیعی متداولترین و مرسوم ترین نوع آهار هست که بر روی نخ پنبه استفاده میشود و از مزایای اونها ارزانی و در دسترس بودن و … میباشد
نکته مهم در این نوع آهارها additive هایی هستند که در اونها استفاده میشن مانند pva ,اوره،واکس چله و… که اگر بیش از حد و یا از مواد نامرغوب استفاده بشوند پروسه آهارگیری را دچار مشکل میکنن و بقول معروف مشکلات آهار گریبان رنگرزها و تکمیل کارها را میگیرد.
معمولا جهت شناسایی آهار طبیعی با پایه نشاسته از محلول شناساگر که شامل ۰.۵ گرم ید و ۱ گرم یدید پتاسیم که در ۱۰۰ سی سی اب حل شده استفاده میشود.و برای شناسایی آهار پلی وینیل الکل مقدار ۱۱/۸ بیکرومات پتاسیم را در ۵۰CC ابگرم ریخته تا حل شود سپس انرا خنک میکنیم ودر یک شیشه تیره نگهداری میکنیم سپس یک محلول جداگانه سود ٪۵۰ نیز ساخته وبرای هر بار آزمایش عملیات زیر را انجام میدهیم
پارچه مورد آزمایش را روی یک قطعه شیشه قرار میدهیم
یک قطره از محلول بیکرومات را روی پارچه ریخته
وپس از ۱_۲دقیقه سه قطره محلول سود ٪۵۰ را روی قطره قبلی ریخته وبا قرار دادن یک شیشه دیگر
روی انها کمی مالش میدهیم چنانچه رنگ قهوه ای .بوجود امد( با حداقل وجود پلی ونیل الکل این رنگ قهو ه ای حادث میشود) نشان از پلی ونیل الکل در پارچه هست ودر غیر اینصورت این آهار زرد ویا سبز میشود.
با توجه به توضیحات فوق سه دسته مواد برای آهارزدایی برای آهار های پایه طبیعی کاربرد دارند که عبارتند از:
۱-مواد بیولوژیک مانند آلفا آمیلاز،بتا آمیلاز،آمیلوگلیکوزایدها و…
۲-اسیدها و بازها شامل HCL,H2SO4,NAOH
۳-مواد اکسید کننده شامل NACLO,NACLO2,H2SO5,H2O2,K4P2O8
البته اسیدها وبازها و اکسیدکننده ها بر روی آهارهای خاص کاربرد دارند و در برخی موارد هم کارهای تحقیقاتی بر روی اونها انجام شده است. اما متداولترین و مشهورترین روش آهارزدایی،آنزیمها هستند و متداولترین نوع آن در مصرف صنعت نساجی آنزیمهای آلفا آمیلاز هستند.
البته برخلاف تصور عموم ،آنزیم محصول یک موجود زنده هست و نه یک موجود زنده چون برخی دوستان فکر میکنند که آنزیمها موجود زنده هستند در صورتیکه آنزیم آلفا آمیلاز محصول یک موجود زنده هست.آنزیمهای آلفا آمیلاز با حمله به زنجیر نشاسته و خرد کردن ان باعث از بین رفتن نشاسته و در نهایت آهارزدایی پارچه میگردند.
در مورد آنزیمها چند مورد بسیار مهم هست
یکی شرایط نگهداری آنزیم که میبایستی در دمای ۳۰-۲۸ درجه سانتی گراد و در یک محیط خشک و بدور از آفتاب نگهداری شود.
دوم کلیه آنزیمها دارای زمان نگهداری هستند و بهترین زمان نگهداری آنزیمها در حالت پلمپ ۴ماه از تاریخ تولید و وقتی آنزیم باز میشود حداکثر پس از یکماه بایستی استفاده بشود.
نکته مهم وحائز اهمیت دیگر اینکه محیط آنزیم بایستی تمیز باشد و از داخل کردن ظرف کثیف و آلوده درون آنزیم خودداری شود چون باعث کپک زدن و از بین رفتن آنزیم میشود.
ما ۴ دسته آنزیم داریم:
۱-انزیمهای cold temperature ,با دمای کار ۲۰-۶۰ درجه و مناسبترین pH برای کار آنها ۵.۵-۷.۵
۲-آنزیمهای medium temperature با دمای کار ۵۰-۹۰ درجه و مناسبترین pH کار آنها ۵.۵-۷.۵
۳-آنزیمهای high temperature ,با دمای کار ۸۵-۱۱۵ درجه و مناسبترین pH کار آنها ۵.۵-۷.۵
۴-آنزیمهای medium/cold temperature با دمای کار ۲۰-۸۵ درجه و مناسبترین pH کار با آنها ۵-۱۰ میباشد
با توجه به پروسه آهار زدایی میتوان آنزیم مناسب را انتخاب و عملیات آهار زدایی را بخوبی انجام داد.
پروسه آهارگیری به دو صورت انجام میگیرد :
۱-پروسه رمق کشی که میتواند در ماشینهای ژیگر،هاسبل،اورفلو و… انجام بشود
در این پروسه با توجه به قدرت آنزیم از مقدار ۰.۱ الی ۴ گرم/لیتر آنزیم به همراه ۰.۵-۲ گرم/لیتر نفوذ دهنده غیر آنیونیک استفاده میشود
زمان آهارگیری بسته به میزان آهار،نوع و پروسه میتواند بین نیم تا یک ونیم ساعت باشد.بهتر است جهت حفظ قدرت آنزیم از ۰.۵ گرم/لیتر نمک و ۰.۱ سی سی/لیتر اسید استیک استفاده شود،پس از آهارگیری پیشنهاد میشود که پارچه در دمای ۸۰ درجه با آب شستشو گردد
۲-پروسه pad-roll-batch:
در این روش پارچه با میزان مشخصی آنزیم در دمای پیشنهادی سازنده آنزیم به همراه یک نفوذ دهنده نانیونیک pad شده و سپس رول میگردد،جهت جلوگیری از خشک شدن دو سر رول،روی آن پلاستیککشیده می شود و بعد از ۸-۱۶ ساعت پارچه با آب ۸۰ درجه شستشو میگردد
در این روش میزان استفاده از آنزیم و نفوذ دهنده بیشتر از روش رمق کشی هست
معمولا این روش برای پارچه های با گرماژ بالا مانند پارچه های شلواری و مانتویی و البته در پارچه های پیراهنی هم استفاده میگردد
نکات مهم در مورد آنزیمها:
۱-روش نگهداری و رعایت شرایط نگهداری بسیار مهم است
۲-استفاده از یک نفوذ دهنده نانیونیک به شدت توصیه میشود،نفوذ دهنده های آنیونیک باعث ضعیف شدن آنزیم میشوند
۳-میزان L:R در استفاده از آنزیمها نقش مهمی دارند
۴-نحوه استفاده از آنزیم و میزان آن با توجه به شرایط پیشنهادی سازنده و تست آزمایشگاهی استفاده گردد
۵-قدرت آنزیم به رنگ تیره و یا عدد رفرکتومتر نیست و رنگ آنزیم بسته به شرایط تولید میتواند سیر یا روشن گردد.بنابراین تصمیم گیری روی قدرت آنزیم از روی رنگ یا عدد رفرکتومتر کار اشتباهی است.
با توجه به اینکه سختی آب متشکل از املاح کربناتها و بیکربناتهای کلسیم و منزیم +سولفاتها ،کلرورها ،نتیراتها و…و بسته به نوع محل آب (چاه،چشمه،رودخانه،سفره های آهکی و…)دارای فلزات سنگین و آهک میباشند با توجه به اینکه برخی فلزات سنگین و مواد موجود در سختی آب باعث ضعیف شدن و یا از بین رفتن آنزیم می شوندتوصیه می شود برای آهارگیری با آنزیم ازآب نرم +نمک استفاده شود.
نفوذ دهنده نانیونیک به شدت توصیه میشود،نفوذ دهنده های آنیونیک باعث ضعیف شدن آنزیم میشوند
۳-میزان L:R در استفاده از آنزیمها نقش مهمی دارند
۴-نحوه استفاده از آنزیم و میزان آن با توجه به شرایط پیشنهادی سازنده و تست آزمایشگاهی استفاده گردد
۵-قدرت آنزیم به رنگ تیره و یا عدد رفرکتومتر نیست و رنگ آنزیم بسته به شرایط تولید میتواند سیر یا روشن گردد.بنابراین تصمیم گیری روی قدرت آنزیم از روی رنگ یا عدد رفرکتومتر کار اشتباهی است.
با توجه به اینکه سختی آب متشکل از املاح کربناتها و بیکربناتهای کلسیم و منزیم +سولفاتها ،کلرورها ،نتیراتها و…و بسته به نوع محل آب (چاه،چشمه،رودخانه،سفره های آهکی و…)دارای فلزات سنگین و آهک میباشند با توجه به اینکه برخی فلزات سنگین و مواد موجود در سختی آب باعث ضعیف شدن و یا از بین رفتن آنزیم می شوندتوصیه می شود برای آهارگیری با آنزیم ازآب نرم +نمک استفاده شود.
با تشکر از جناب آقای مهندس زرینه عزیز بابت ارائه مطالب فوق
