اخبار و مقالات

مرسرایزینگ

(Mercerising). عمل مرسریزه کردن که به افتخار کاشف آن، جان مرسر، نامگذاری شده در حقیقت قرار دادن پارچه‌های پنبه‌ای در محلول‌های قوی قلیایی مانند سود، پتاس، هیدروکسید لیتیوم و آمونیاک می‌باشد. کاشف این عمل برحسب تصادف متوجه شد که در حین عبور دادن سود از پارچه‌های پنبه‌ای، غلظت محلول قلیایی کاهش یافته و پارچه پنبه‌ای هم جمع شدگی قابل توجهی پیدا می‌کند. در سال ۱۲۹۰ فردی به نام هوراس لو در حین این عمل پارچه را تحت کشش قرار داد تا از جمع شدگی آن جلوگیری نماید و سپس متوجه شد شفافیت قابل ملاحظه‌ای به پارچه داده شده است. این عمل مبنای مرسریزه کردن قرار گرفت. مرسر کالا را در درجه حرارت معمولی با سود ۵۵ تا ۶۵ درجه توادل و بدون کشش عمل نمود که نتیجه حاصل عبارت بود از:

جمع شدگی 

افزایش مقاومت کشش افزایش تغییر طول تا حدپارگی 

افزایش جذب آب 

افزایش افینیتی برای رنگ‌ها و انجام واکنش در حرارت‌های پایین.

عوامل مؤثر در مرسریزاسیون

۱) غلظت سود به کاربرده شده (یا قلیایی دیگر)

۲) درجه حرارت

۳) میزان کشش

۴) مدت زمان

شفافیت لیف موقعی که در ماکزیمم تورم خود قرار دارد ایجاد نمی‌گردد. حداکثر تورم در غلظت سود معادل ۱۷۰ گرم بر لیتر ایجاد می‌شود و شفافیت ماکزیمم در غلظت سود معادل با ۲۶۰–۳۰۰ گرم بر لیتر در حین اعمال کشش. همچنین هرچه درجه حرارت کاهش باید شفافیت افزایش می‌یابد. باید این نکته ذکر شود که در اثر افزایش کشش شفافیت افزایش می‌یابد و در صورتی که جمع شدگی کالا به صفر برسد شفافیت فوق‌العاده خواهد بود اما خواص رنگ پذیری نسبت به حالتی که کالا تحت کشش قرار نگرقته کاهش می‌یابد.

غلظت سود مصرفی با توجه به نوع درجه الیاف پنبه،نمره نخ،نوع بافت و سایر عوامل تاثیر گذار مانند پروسس اجرایی میتواند از ۱۷ درجه بومه تا بالای ۲۵ درجه بومه باشد.

طی بررسی های انجام شده بر روی لیف پنبه با اشعه x-ray نتایج زیر حاصل شده است:

میزان مرسیریزاسیون در سود ۱۷ درجه بومن ۱۰% ، در سود ۱۸-۱۹ درجه بومه ۴۰ الی ۴۵ درصد ، در سود ۱۹-۲۰ درجه بومه ۷۰% ، در سود ۲۰-۲۱ درجه بومه ۸۰% ، در سود ۲۲ درجه بومه ۹۰-۹۵ درصد ، در سود ۲۳-۲۴ درجه بومه ۹۵-۱۰۰ درصد و در غلظتهای بالای ۲۵ درجه بومه میزان مرسریزاسیون ۱۰۰% میباشد.

در محلول سود غلیظ الیاف پنبه متورم میگردند و سطح مقطع لیف پنبه تغییر میابد و از شکل لوبیایی به شکل مدور تغییر شکل میدهد.

کانال لومن هم در سطح مقطع کاهش یافته و بسته میشود و لیف نیز متورم میگردد و همین تغییرات شیمایی رخ داده در لیف باعث حصول به خصوصیاتی میگردد که پیشتر ذکر گردید.

در تصویر زیر تغییرات سطح مقطع لیف پنبه را میتوان مشاهده نمود:

عملیات مرسریزاسیون بطور کلی میتواند هم بصورت بدون کشش و هم بصورت با کشش انجام بشود در سیستم بدون کشش ما با توجه به تاثیر سود بر روی الیاف پنبه دچار جمع شدگی خواهیم بود و این جمع شدگی در مورد پارچه های تاری-پودی بیشتر در جهت تار ود در مورد پارچه های گردباف در تمامی جهات و بیشتر درعرض اتفاق خواهد افتاد. ما در سیستم با کشش شفافیت بیشتر،

مناطق کریستالی بیشتر و جذب رنگ کمتر نسبت به سیستم بدون کشش خواهیم داشت.

دمای مرسریزاسیون: واکنش سود با سلولز گرمازا هست.نتایج نشان داده شده که با افزایش حرارت ، مرسیریزاسیون کاهش پیدا میکند و با افزایش دما خطر آسیب رسیدن به الیاف پنبه در غلظت بالای سود افزایش پیدا میکند.

میزان جمع شدگی که معرف میزان مرسریزاسیون میباشد در دماهای بالا کاهش پیدا میکند و بهترین دمای کار بین ۱۸-۳۰ درجه سانتی گراد می باشد.زمان موثر هم بین ۲ الی ۵ دقیقه میباشد و پس از آن نیاز هست که پارچه یا خنثی گردد و یا وارد مرحله پخت و سفیدگری شود.

ماشین آلات مرسریزاسیون:

۱-سیستم زنجیری در این روش کمترین تنش به پارچه وارد میشود،سیستم کار مشابه استنتر هست

۲- سیستم سیلندر: استفاده از غلطتکهای سیلندری و عبور نخ یا پارچه از سیلندرها تحت کشش طولی که روش متداولی هست و نسبت به روش قبلی سریعتر و قابل اعتماد تر هست

البته بسته به نوع طراحی ماشین آلات ،سازندگان ماشین آلات مرسریزاسیون روشهای دیگری نیز ابداع نموده اند اما متداولترین ماشین آلات همون دو مورد فوق میباشد.

مرسریزاسیون میتواند جهت الیاف (بصورت tow) نخ (بصورت کلاف یا بوبین)،پارچه با بافت تاری-پودی و یا گردباف استفاده گردد.

نکته بسیار بسیار مهم استفاده از یک نفوذ دهنده مناسب و مقاوم در قلیا با کارکرد خوب در بومه بالا میباشد تا عملیات نفوذ قلیا سریع و کامل انجام شود و نتیجه حصول به یک مرسریزاسیون موفق باشد.

برای مقایسه دو کالای مرسریزه شده به لحاظ درجه و قدرت مرسریزاسیون چندین تست وجود دارد:

۱-تست wicking یا جذب آب فتیله ای

۲-تست sinking

۳-تست قطره آب

۴-تست رنگرزی نمونه ها

۵-نمره بی تابی لیف

۶-عدد فعال باریوم

۷-اندازه گیری درجه آرایش یافتگی لیف

۸-تست x-ray

۹-اندازه گیری نسبت کمترین و بیشترین فاصله دو نقطه در سطح مقطع لیف

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

فروشگاه
لیست علاقه مندی
0 مورد سبد خرید
بازگشت به بالا